Koffie. We drinken het veel en vaak. In Nederland wel 18,6 miljard koppen per jaar. Afhankelijk aan wie je het vraagt, is het drankje gezond of ongelooflijk schadelijk. Koffie is eigenlijk best een complexe drank en de gezondheidseffecten ervan zijn controversieel. Koffie bestaat uit het actieve ingrediënt cafeïne, dat een stimulerend middel is en de meest geconsumeerde psychoactieve stof (een chemische stof die de hersenfunctie verandert) ter wereld. In deze blog gaan we kijken wat de wetenschap zegt. Maar eerst, wat is cafeïne precies?

Wat is cafeïne?

Cafeïne is een natuurlijk stimulerend middel dat het meest voorkomt in thee, frisdranken, energiedranken, chocolade en koffie. Cafeïne stimuleert onze hersenen en het zenuwstelsel en helpt ons alert te blijven. Wanneer je een kopje koffie hebt gedronken, wordt de cafeïne snel vanuit de darm opgenomen in de bloedbaan. Het reist vervolgens naar de lever en wordt opgesplitst in kleinere delen die de werking van verschillende organen kunnen beïnvloeden. Cafeïne heeft echter het meeste effect op onze hersenen.

Cafeïne komt van nature voor in de zaden, noten of bladeren van bepaalde planten zoals de cacaoboom. Deze natuurlijke bestanddelen worden vervolgens verwerkt tot cafeïne houdende voedingsmiddelen en dranken.

De gezondheidsvoordelen van koffie

Koffie kan de hersenfunctie verbeteren
Na een drukke dag wordt de neurotransmitter Adenosine opgebouwd in je hersenen, wat uiteindelijk resulteert in vermoeidheid en slaap. Cafeïne blokkeert deze effecten van Adenosine in je hersenen. Dit gaat erg snel, na slechts 20 minuten bereikt cafeïne je bloedbaan en na 60 minuten kun je alle effecten al ervaren. Cafeïne verhoogt daarnaast ook de afgifte van andere neurotransmitters zoals dopamine en norepinefrine. Als gevolg hiervan kan cafeïne je humeur, het geheugen en algemene cognitieve functies in korte tijd verbeteren.

Koffie kan de hersenen beschermen
De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende neurodegeneratieve ziekte en een belangrijke oorzaak van dementie. Opmerkelijk is dat uit onderzoek is gebleken dat gewone koffiedrinkers een aanzienlijk lager risico lopen op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer. Evenzo lijken koffiedrinkers een lager risico op de ziekte van Parkinson te hebben. De ziekte van Parkinson is de tweede meest voorkomende neurodegeneratieve ziekte die wordt veroorzaakt door de dood van dopamine-genererende neuronen in de hersenen.

Koffie kan het risico op diabetes type 2 verlagen
Diabetes type 2 wordt gekenmerkt door verhoogde bloedsuikerspiegel vanwege weerstand tegen de effecten van insuline. Uit onderzoek is gebleken dat het consumeren van cafeïne een aanzienlijk lager risico geeft op de ontwikkeling van diabetes type 2.

Koffie kan het risico op leverziekten verlagen
De lever is een ongelooflijk belangrijk orgaan met honderden verschillende functies in het lichaam. Leverbeschadiging heeft tot gevolg dat een deel van de lever wordt vervangen door littekenweefsel (levercirrose). Koffiedrinkers hebben in meerdere onderzoeken een significant lager risico op het ontwikkelen van levercirrose.

Koffie kan het risico op depressie verminderen
Depressie is ’s werelds meest voorkomende psychische stoornis en er is weinig twijfel over dat het leidt tot een aanzienlijk verminderde kwaliteit van leven. Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat mensen die minimaal 4 koppen koffie per dag dronken minder snel depressief werden.

Koffie kan de levensverwachting verhogen
Aangezien koffiedrinkers een lager risico lijken te hebben op veel voorkomende dodelijke ziekten, kan koffie je helpen om langer te leven in een goede gezondheid. Echter is het doen van onderzoek niet zwart-wit, wat betekent dat de gevonden resultaten niet volledig kunnen worden toegeschreven aan de koffieconsumptie.

Koffie kan echter ook negatieve effecten op de gezondheid hebben. Deze zal ik hieronder beschrijven.

Cafeïne kan de kwaliteit van je slaap verlagen
Het is bewezen dat koffie de slaap verstoort vanwege de diuretische effecten (verhoogde urineproductie). Wanneer koffie laat in de avond (doorgaans na 20:00) wordt geconsumeerd, wordt de productie van melatonine, het slaaphormoon, uitgesteld. Hierdoor ervaar je meer moeite met het in slaap komen.

Cafeïne kan een ongeboren baby schaden
Omdat cafeïne de placenta kan passeren en de catecholamine-waarden bij de moeder verhoogt, zijn er zorgen gerezen over een mogelijk verband tussen blootstelling aan cafeïne en de incidentie van spontane miskraam. Onderzoeken hebben ook een verband aangetoond tussen koffiedrinkers en het risico op een laag geboortegewicht. Daarom is het voor zwangeren vrouwen niet aan te raden om (veel) koffie te consumeren.

Cafeïne kan hartkloppingen veroorzaken
Te veel cafeïne kan leiden tot angststoornissen, hartkloppingen en in sommige gevallen zelfs tot paniekstoornissen.

Cafeïne kan gewichtstoename aanmoedigen
Cafeïne verhoogt afgifte van cortisol. Cortisol is een hormoon dat wordt geproduceerd door de bijnieren en staat bekend als het stresshormoon omdat het normaal wordt vrijgegeven wanneer je stress hebt. Een verhoogd niveau van cortisol kan leiden tot overeten en uiteindelijk tot gewichtstoename.

Cafeïne is verslavend
Cafeïne is een verslavende stof. Wanneer je teveel koffie drinkt word je er, net zoals bij alle andere verslavingen, tolerant voor. Het werkt niet meer zoals voorheen, of er is een grotere dosis nodig om dezelfde stimulerende effecten te krijgen. Dit zou kunnen leiden tot een cafeïneverslaving. Wanneer je stopt met het consumeren van cafeïne, kunnen bovendien ontwenningsverschijnselen optreden zoals hoofdpijn, vermoeidheid en prikkelbaarheid.

Is koffie nu goed of slecht voor je?

Om de gunstige gezondheidseffecten van koffie te maximaliseren, zijn er een paar belangrijke dingen om te onthouden. Het belangrijkste is om niets ongezond aan je bakkie toe te voegen. Denk aan suiker en elke andere vorm van kunstmatige zoetstof. Als je geen zwarte koffie drinkt, raad ik aan om een natuurlijke zoetstof toe te voegen zoals stevia.

Zou ik koffie moeten drinken?

Sommige mensen zouden het drinken van koffie absoluut helemaal moeten vermijden. Denk aan zwangere vrouwen en mensen met angststoornissen, een hoge bloeddruk en slapeloosheid. Als je op dit moment geen koffie drinkt, zijn alle genoemde gezondheidsvoordelen geen reden om te beginnen met het drinken ervan. Zoals eerder aangegeven, zijn alle genoemde gezondheidsvoordelen welke zijn voortgekomen uit wetenschappelijk onderzoek niet zwart-wit. Dit betekent dat we niet met zekerheid kunnen zeggen dat deze voordelen worden veroorzaakt door de alleen de koffie zelf. Drink je al koffie? Geniet ervan en beperk het tot maximaal 4 kopjes, het liefste zwarte koffie, per dag.